اثر بخشی زوج درمانی روش راه حل محور بر کیفیت زندگی زوجین متقاضی طلاق
اثر بخشی زوج درمانی
مقدمه
مهمترین دشواری های مهم در زمینه زندگی زناشویی پدیده اي به نام طلاق است که فراوانی متزاید آن متخصصان و نظریه پردازان حوزه خانواده و ازدواج را بر آن داشته که در مورد دلایل و عوامل تأثیرگذار بر آن به بررسی و تحقیق آن بیشتر توجه کننند.(اثر بخشی زوج درمانی)
طبق تعریف، طلاق فرآیندي است که با تجربه بحران عاطفی هر دو زوج آغاز شده و با تلاش براي حل تعارض از طریق ورود به موقعیت جدید با نقشها و سبک زندگی جدید خاتمه می یابد (یوسفی و کیانی، 1391).
براساس آمار رسمي در ايران از هر هزار مورد ازدواج، تقریبا دويست مورد به طلاق منجر مي شود (یانگ، 1998).
و ايران از نظر ميزان نسبت طلاق به ازدواج چهارمين كشور جهان معرفي شده است (نریمانی و عباسی، 1393). پدیده طلاق ، انطباق افراد را در کلیات عناصر (روانشناختی، جسمانی، اجتماعی و هیجانی) تحت تأثیر قرار خواهد داد و موجب کاهش کارکردها و ناکارآمدی اعضای خانواده پس از جدایی رسمی می شود (تلن و میلر، 2010).(اثر بخشی زوج درمانی)
در بررسي دلیل جدایی رسمی به جز بر عوامل اجتماعي، اقتصادي و حقوقي، توجه به دلایل فردي و روان شناختي و عاطفي از جمله ميل به طلاق كه موجب به طلاق می گردد، از ضرورت ويژه اي برخوردار است (کارنی و برادبوری، 1997).
منظور از مفهوم گرایش به طلاق، ميزان تمايل و علاقه مندي زوجين به جدا شدن و گسستن روابط زناشويي طي مراحل قانوني می باشد.
اين مفهوم داراي سه جنبه شناختي، عاطفي و رفتاري است كه در بعد شناختي تصورات فرد در مورد طلاق را شامل خواهد شد و در حیطه عاطفي شامل احساسات و عواطف مثبت و منفي فرد نسبت به طلاق می باشد، در نهایت بعد رفتاري ميزان آمادگي رفتاري فرد را جهت عليه يا له طالق شامل خواهد شد.
تصميم به طلاق نتيجه فشار دروني شديدي می باشد كه حداقل به يكي از همسران وارد می شود كه احتمالا از طريق برآورده نشدن نيازها يا اهداف، شيوه هاي مقابله اي ضعيف، مديريت حوادث زندگي يا ناتواني در انتقال احساسات به همسر است (یانگ، 1998).
نظریه های درمانی گوناگونی برای حل مشکلات زناشویی افراد استفاده شده اند.
یکی از انواع الگوهای درمانی، درمان شرز کوتاه مدت راه حل محور خواهد بود.
اینسو دی استیور برگ کیم و همکارانشان (2012) در مرکز خانواده درمانی کوتاه مدت در میلواکی و ویسکانسین، پیشگامان رشد و توسعه ی درمان کوتاه مدت راه حل محور هستند (نظری و همکاران، 1394).
درمان کوتاه مدت راه حل مدار در طول چند سال گذشته بدلیل تمرکزش بر تغییرات سریع وابسته به درمان و احترامش به دیدگاه مراجع که هر دو با فلسفه مراقبت از سلامتی سازگارند، شهرت زیادی را موجب شده است (راتول، 2004).
این نظریه به عنوان یک نظریه پست مدرن (فرانوگرا) نسبت به مداخلات رفتاري وابسته به همکاري بین درمانگر و مراجع براي درمان دسته بندي شده است (لتیم، 2002).
ملاک حل مشکل در درمان راه حل محور هنگامی است که یا مشکل کاملا برطرف شده گردیده و یا پیشرفتهای قابل ملاحظه ای بر اساس اهداف تعیین شده، موجب شده باشد.
فرآیند درمان راه حل مدار معمولا در برگیرنده پنج مرحله می باشد:(اثر بخشی زوج درمانی)
1) تعیین کردن مشکل و هدف
2) بررسی دقیق و افزایش استثنائات
3) مداخلات یا وظایف طراحی شده برای شناسایی و پیشبرد استثنائات
4 ) سنجش تأثیر مداخلات
5 ) سنجش مجدد مشکل و هدف (گاتمن و رودیس، 2005) نظریه راه حل مدار در زمینه جمعیتها و زمینه های مختلفی من جمله زوج درمانی (هایت و برگ، 1998)، خانواده درمانی (مک کلوم، 2001)، درمان مراجعان با نقص ذهنی (وسترا، بانیک، 2006)، درمان سوء استفاده جنسی (دولان، 1991) و درمان اسکیزوفرنی مزمن (ایکس و همکاران، 1997) بکار رفته و نتایج سودمندی حاصل کرده است.
مطالعه هايي كه در مركز خانواده درماني كوتاه مدت در ميلواكي انجام گرفته، دامنه موفقيت از 72/0 تا 80/0 را در درمان مشکلات مراجعان گزارش نموده اند (نظری و گلی، 1390).
پیشنهادات پژوهشی
هدف از پیشنهادهایی که در ادامه ارائه میشود این است که به پژوهشگرانی که مایل به پژوهش در این حوزه هستند کمک شود تا به نحو بهتر و آسان تری موضوع مورد علاقه خود را بیابند و در این حوزه به انجام پژوهش بپردازند.
پژوهش حاضر با محدودیت هایی همچون محدودیت جغرافیایی (زوجین شهر شیراز)، محدودیت مؤلفه های پژوهش (فقط در حیطه تعارضات زناشویی و کیفیت زنهدگی زوجین) مواجه بود که بر این اساس پیشنهاد می شود این پژوهش در محدوده جغرافیایی دیگر، با مؤلفه ای مرتبط با زندگی زناشویی گسترده تر و گروه های سنی متفاوت تر نیز صورت پذیرد تا قدرت تعمیم پذیری یافته ها افزونتر گردد.(اثر بخشی زوج درمانی)
با توجه به محدود شدن نمونه، به زوجین متقاضی طلاق در شهر شیراز، در تعمیم نتایج باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
بنابراین به پژوهشگران توصیه می‌گردد که این پژوهش را بر روی سایر زوجین سازگار و ناسازگار، متقاضی و غیر متقاضی طلاق و همچنین در دیگر مناطق جغرافیایی انجام دهند و تغییرات را با هم مقایسه کنند.
پيشـنهاد مـي شـود ايـن رويكرد درماني در مدت زمان طولاني و با تعداد جلسات بيشتري به منظور اثربخشي بهتر ارائـه شود.
پيشنهاد مي شود با توجه به محدودیت در حجم نمونه مطالعه حاضر، به منظور واضح شدن اثرات رویكرد راه حل مدار، در مطالعات گسترده تری با حجم نمونه بالاتر به بررسي درمان مذكور با دیگر رویكردهای رایج زوج درماني پرداخته شود.
پیشنهاد می گردد پژوهش هایی به مقایسه اثربخشی درمان کوتاه مدت راه حل محور با دیگر رویکردهای درمانی در حوزه زوجی و خانوادگی بپردازند تا تصویر روشن تری از کارآیی این شیوه درمانی با توجه به بافت فرهنگی کشور ما به دست آید.
با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش پيشنهاد مي شود در پژوهشهاي آتی به جهت تعیین دقیق تر اثرات درمانی رویکرد کوتاه مدت راه حل محور مرحله پيگيري نیز گنجانده شود و نتايج آنها با نتايج اين پژوهش مقايسه شود.
پیشنهادات کاربردی
باتوجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می شود:
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که آموزش راه حل محور توانست به افزایش معنی دار کیفیت زندی و افزایش انعطاف پذیری عاطفی و امنیت فردی زوجین بینجامد. بر همین اساس و با توجه به پیشینه پژوهشی می توان این روش آموزشی را به عنوان روشی کارآمد جهت افزایش مؤلفه های مرتبط با زندگی زناشویی پیشنهاد داد.
نتایج این مطالعه نشان داد که درمان کوتاه مدت راه حل محور توانسته در افزایش کیفیت زندگی و انعطاف پذیری عاطفی و خصوصا امنیت فردی در زنان متأهل مؤثر واقع شود.
یافته های پژوهش حاضر حمایت تجربی قابل قبولی برای رویکرد راه حل محور فراهم می آورد. درمان کوتاه مدت راه حل محور در مقایسه با رویکرد های مشکل محور که تمرکز اصلی شان بر مشکلات مراجعان است، تمرکزش بر یافتن راه حل های مختلف برای حل مشکلات مراجعان می باشد.
این دیدگاه یک رویکرد قابلیت محور است و به توانمندیهای افراد برای حل مشکلاتشان اعتقاد دارد.
از آنجا که در این رویکرد تمرکز بر مسایل قابل تغییر می باشد و نه مسایل غیر قابل تغییر، لذا تغییر در مراجعان امری اجتناب ناپذیر است و بدون شک اتفاق خواهد افتاد.
این رویکرد به دلیل دیدگاه غیر بیماری شناختی، کوتاه مدت بودن، کاربردی بودن و تکنیکهای ساده و مؤثر قابلیت آموزش به تمامی مراجعان با مسایل گوناگون بالینی و زناشویی را دارد و از آنجا که مراجعان همیشه به دنبال تغییرات سریع و زود هنگام هستند، این رویکرد به دلیل کوتاه مدت بودن فرایند درمان برای بسیاری از مراجعان مفید می باشد.(اثر بخشی زوج درمانی)
با توجه به اثربخشی این رویکرد بر افزایش کیفیت زندگی و انعطاف پذیری عاطفی و خصوصا امنیت فردی پیشنهاد می شود سازمانها، مراکز مداخله در بحران خانواده، مراکز کاهش طلاق ، مراکز مشاوره خانواده و مراکز دولتی و خصوصی متولی آموزش خانواده از این رویکرد درجهت حل مشکلات زناشویی و خانوادگی و بهبود روابط زوجین استفاده نمایند.
با توجه به تأیید اثربخشی این رویکرد و کوتاه مدت بودن آن، استفاده از این رویکرد توسط مشاوران و روان درمانگران توصیه می گردد.
به علاوه برگزاری کارگاه هایی آموزشی در مورد موضوع جدید مهارت انعطاف پذیری عاطفی و احساس امنیت فردی به تناسب نیازهای زوج ها توصیه می گردد تا زوج ها به مهارت ها و راهبردهای مناسب جهت حل مشکلات مجهز گردند.
برای مشاهده مطالب بیشتر به سایت فرزدان مراجعه نماید/