مقاله: بررسی و ارزیابی فضاهای عمومی با توجه به نیاز معلولین و جانبازان

بررسی و ارزیابی فضاهای عمومی با توجه به نیاز معلولین و جانبازان

چکیده

شهرها از فضاهای مختلفی تشکیل می‌شوند که هرکدام برای حمایت و تسهیل برخی از فعالیت‌های فردی و اجتماعی شکل می‌گیرند.(فضاهای عمومی برای معلولین)

با توجه به این که هر فعالیت به فضایی با ویژگی خاص یا قرارگاه رفتاری مناسب نیاز دارد، در صورت عدم وجود برنامه ریزی شهری مناسب، فضای مناسب و عدم شمول کلیه اقشار جامعه، کیفیت بروز فعالیت‌ها دچار مشکل شده و در نهایت موجودیت شهر از جنبه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و هویتی با اختلال روبه رو می‌شود.

بنابراین هدف پژوهش بررسی و ارزیابی فضاهای عمومی منطقه 2 شهر شیراز با توجه به نیاز معلولین و جانبازان است.

نتایج پژوهش نشان داد از نظر 57.8 درصد از پاسخگویان در طراحی فضای شهری منطقه 2 شهر شیراز به میزان کم و خیلی کمی به امکانات رفاهی معلولین و جانبازان توجه شده است.

در منطقه 2 شهر شیراز در زمینه افزایش میزان دسترسی پذیری معلولین وجانبازان به فضاهای عمومی شهری برنامه ریزی مناسبی صورت نگرفته است.

حداقل و حداکثر شیب مناسب برای عبور معلولین و جانبازان با ویلچر در فضای پیاده روهای منطقه 2 شهر شیراز به میزان کم و خیلی کمی رعایت شده است.

رعایت ارتفاع متناسب باجه‌هاي روزنامه فروشی با نیازهای حرکتی معلولین و جانبازان، تعبیه رمپ با شیب استاندارد در ورودي ادارات، بانک‌ها جهت دسترسی راحت معلولین و جانبازان به ادارات و سازمان‌های دولتی و عمومی به میزان کمی صورت گرفته است.

واژگان کلیدی: فضاهای عمومی، مناسب سازی، معلولین و جانبازان، شهر شیراز

 

بیان مساله

معلوليت، پديدهاي اجتماعي و بخش جدايي ناپذير اززندگي بشري است.

در واقع هر انساني در طول حيات خود به علل مختلف همچون بيماري، حوادث و يا بارسيدن به دوران سالمندي اين شرايط را تجربه خواهدكرد. امروزه به رغم پيشرفت هاي به وجود آمده درزمينه هاي علم، فناوري و آگاهي عمومي نه تنها از تعدادافراد معلول كاسته نشده بلكه هر ساله بر تعداد اين گروه از جامعه افزوده ميشود

به استناد آمارهاي ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهاني حدود 15 درصد از جمعيت جهان به نوعي دچار معلوليت جسمي مي باشند و همگي نيازمند برخورداري و دسترسي به خدمات عمومي جامعه نظير مراكز درماني، تجاري، اداري، خدماتي، تفريحي، حمل و نقل ، صنعتي، آموزشي و مذهبي و ورزشي مي باشند.

اما وجود برخی موانع به خصوص در نحوه ی طراحی شهرسازی و معماری بسیاری از فضاهای عمومی شهر را فاقد شرایط لازم برای برآورده ساختن نیاز های دسترسی افراد معلول نموده است .

هرانسانی شایسته ی در اختیار داشتن تمامی امکانات ، فرصت ها و موقعیت هایی است که در یک جامعه عرضه می شوند .

برابری در بهره برداری از امکانات و مشارکت در زندگی شهری هنگامی صورت پذیر است که گروه های مختلف با هر موقعیت و محدودیت ، به طور یکسان از امکان بهره وری از این مواهب برخوردار بوده و اقلیت ها و افرادی که به دلیل محدودیت های خاص خود در حاشیه ی زندگی گروه های سالم قرار می گیرند نیز با اتخاذ تمهیداتی قادر به شرکت در زندگی روزمره باشند .( حمیده امچکی ، برنامه ریزی شهری برای معلولین ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران ، دانشکده معماری و شهرسازی ،صفحه 2 )

محیط شهری باید توانایی پذیرش افراد و تامین نیازهای کلیه ی اقشار جامعه را داشته باشد .

در غیر اینصورت  محیط نامناسب قلمداد میشود و باید نسبت به مناسب سازی آن اقدام به عمل آید .

وجود نقایص فراوان در شهر کنونی عملا استفاده ی مفید از فضاهای شهری را به حداقل رسانده و یا حتی غیر ممکن کرده است .

از جمله مشکلات فضاهاي شهري نامناسب بودن فضاهاي عمومی در ارتباط با اشخاص داراي معلولیت می باشد که این مهم درحوزه کالبدي و رفتاري قابل ملاحظه است .(فضاهای عمومی برای معلولین)

اولي ناشي از نتايج برنامهريزي شهري غيرصحيح و اقدامات عملي شهرسازانه و دومي پيامد اجتماعي – فرهنگي ناشي از آن .

تامین شرایط زندگی از مهمترین عوامل جذب معلولین در جامعه به شمار می رود، که این مهم تنها از طریق مناسب سازي فضاهاي عمومی امکان پذیر است.

دسترسی معلولین به بناها و تجهیزات شهري، شبکه حمل و نقل، مراکز تفریحی و سایر کاربري هاي متنوع شهري، نه تنها موجب می گردد تا از استعدادها و نیروهاي آنان استفاده مفید به عمل آید، بلکه نوعی پیشگیري از وقوع معلولیت هاي جدید به شمار می آید .

آن دسته از افراد جامعه نیز که به علت ناتوانی جسمانی از حضور در عرصه های زندگی شهری محروم گشته  علت را نه در معلولیت شهر که در معلولیت خویش می جوید و خود را از نزدیک شدن به فضای شهری باز می دارد.

با ايجاد فضاهاي شهري استاندارد و مناسب سازي فضاهاي عمومي موجود، ميتوان با معلولان در تعامل اجتماعي بيشتري بود.

رفع موانع موجود در شهر ميتواند از اقدامات مهمي باشد كه مشاركت هر چه بيشتر، معلولان در فعاليتهاي اجتماعي و حضور در فضاهاي شهري را براي آنان تضمين ميكند.

مسئله ی مهم اینست که افرادی به علت ناتوانی جسمانی از حضور در عرصه های زندگی شهری محروم گشته علت را نه در معلولیت شهر که در معلولیت خویش می جوید و خود را از نزدیک شدن به فضای شهری باز می دارد.

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به بررسی و ارزیابی فضاهای عمومی منطقه 2 شهر شیراز با توجه به نیاز معلولین و جانبازان می پردازد.(فضاهای عمومی برای معلولین)

 

 

نتیجه گیری

واقعیت های زندگی روزمره نشان میدهد که افراد معلول با تصویری که از خود دارند ، نمیتوانند روابط  عادی اجتماعی با دیگران برقرار کنند و در نتیجه گوشه گیری میکنند .

فضاهای ویژه ی معلولین و نابینایان ، آن ها را به دور از افراد جوان و سالم محصور کرده و از جامعه متمایز می کند ، اما معلولان به هیج وجه خواستار متمایز شدن نیستند ، بلکه خواستار رابطه ای بسیار عادی و معمولی ، درست همانند افراد سالم در روابط اجتماعی هستند .

حضور معلولین در جامعه و مشارکت اجتماعی آن ها الزامی است .

معلولین به عنوان یک گروه اجتماعی با اینکه بخاطر مشکلاتشان دارای محدودیت هایی نسبت به افراد عادی می باشند ، اما حقوقشان بعنوان افراد اجتماع غیر قابل چشم پوشی است.

اینگروه در قیاس با مجموعه سالم شهروندان که به طور طبیعی همیشه مورد هدف برنامه ریزان شهری بوده و طراحی و برنامه ریزی فضاهای شهری با توجه مقیاس های انسانی گروه سالم اجتماع صورت میپذیرد ، همیشه فراموش شده اند و حقوقشان نادیده گرفته می شود .

در حالی که برای افراد عادی برخی نارسایی های موجود در شهر و فضاهای زیستی شاید به دلیل سلامت کامل استفاده کنندگان از آن قابل حل یا غلبه کردنی باشد .

اما برای گروه معلول هر نوع بی توجهی در برنامه ریزی فضاهای شهری – به دلیل عدم امکان غلبه بر ان موانع – موجب راندن بیشتر این گروه به عزت و تنهاییشان خواهد شد.

از طرفی وضعیت شهر های ما خیابان ها ، پیاده رو ها، اماکن عمومی ،فضاهای رفاهی ، سرویس های بهداشتی ،  وسایل حمل و نقل درون شهری ، ……به گونه ای هستند که امکان استفاده برای معلولان و جانبازان را فراهم نمی کند .(فضاهای عمومی برای معلولین)