مدل مسیریابی و مکانیابی در زنجیره تامین سبز
مدل مسیریابی و مکانیابی در زنجیره تامین سبز
انجام پایان نامه صنایع
بیان مسئله
مدیریت زنجیره تامین تمامی فعالیت‌های زنجیره تامین را با هم هماهنگ کرده و همه فعالیت‌های لازم در زنجیره تامین را در یک راستا برنامه‌ریزی می‌کند.
در یک دید کلی، زنجیره تامین شبکه‌ای از سازمان‌ها است که در فعالیت‌های متنوعی از تامین مواد خام گرفته تا تولید و تحویل محصول نهایی به مشتریان نهایی، مشارکت می‌کنند.
یکی از پرکاربردترین تعاریف مدیریت زنجیره تامین عبارت است از: «مجموعه‌ای از رویکردها که برای یکپارچه کردن عرضه کنندگان، تولید کنندگان، انبارها و فروشگاه ها به کار می‌رود تا کالاها به مقدار مناسب، در مکان مناسب و در زمان مناسب تولید و توزیع گردند.» (عسکرانی و همکاران، 2010).
حمل و نقل یکی از بخشهاي عمده و مهم در اقتصاد هر کشور به شمار می‌رود و از طرفی یکی از مهمترین متغییرهای تشکیل دهنده هزینه تمام شده محصولات نهایی است.
رشد زندگی شهري باعث افزایش فزاینده تقاضا در صنعت حمل و نقل شده است که به تبع آن شهرها و صنایع بزرگ را دست به گریبان مشکلات زیادي در زمینه‌هاي تراکم ترافیکی، آلودگی هوا، اتلاف وقت زیاد در مسیر سفرهاي روزانه افراد، افزایش مصرف سوخت و استهلاك وسایل نقلیه و غیره کرده است.
براي حل مشکلات ترافیکی و مسایل اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی ناشی از تبعات حمل و نقل در شهرهاي بزرگ، صنایع تولیدي و بخش خدمات نیاز به یک سیستم مجهز و کارآمد حمل و نقل دارند (بلگین و همکاران، 2017).
یکی از مباحث مهم که در چند دهه اخیر کاربرد زیادي در افزایش کارایی و بهره‌وري در سیستمهاي حمل و نقل داشته است، مساله مسیریابی وسایل نقلیه یا ]VRPمی‌باشد.
این مساله و انواع مختلف آن یک حوزه مطالعاتی مهم در صنعت لجستیک، و حمل و نقل زنجیره تامین است. صنعت لجستیک و بخصوص توزیع کالا به دلیل ارتباط با تصمیمات موجودي، تولید و همچنین هزینه‌هاي تحویل کالا به مشتري به عنوان نقطه عطفی در فعالیت‌هاي تجاري محسوب می‌شود.
تنوع نسخه‌هاي گوناگون این مساله آنقدر زیاد است که دسته بندي آنها و بیان حالت‌های مختلفی که در آن رخ می‌دهد، بسیار و مشکل زمانبر است.
از زمانی که این مساله در دهه ۱۹۶۰ میلادی مورد بررسی قرار گرفت، گسترش‌هاي بسیاري از آن بر اساس کاربردهاي متفاوتی که در دنیاي واقعی داشتند، مشتق شدند. (بلگین و همکاران، 2017).
آنچه مسلم است مسائل مکانیابی، مسیریابی و موجودی از دیر باز در مقالات و کارهای پژوهشی مطرح بوده است.
امروزه مسائل مکانیابی – مسیریابی و موجودی و تصمیمات مربوط به آنها در اکثر ابعاد صنعتی، بهداشتی، اقتصادی و حتی فرهنگی یک جامعه مطرح می‌باشند و به دلیل کاربرد گسترده و رقابت شدید در بازارهای جهانی، مورد توجه مسئولین بوده و در بازارهای جهانی شرکت‌ها را وادار به طراحی و مدیریت مدرن زنجیره تأمین کرده است.
یکپارچگی تصمیمات از عوامل بسیار مهمی است که به میزان قابل توجهی موجب کاهش هزینه‌های زنجیره تامین شده و به افزایش رضایت مشتری می‌انجامد.
همچنین در تحلیل این مسائل به دلیل بالا بودن هزینه‌های مسیریابی و مکانیابی، همواره سعی شده است که تا حد امکان عوامل تأثیرگذار در نظر گرفته شوند تا هزینه‌های مربوط را کاهش و کارایی و سطح خدمت را افزایش دهند.
کمبود دقت در مکانیابی تسهیلات و انتخاب مسیر نامناسب می‌تواند منجربه تحمیل هزینه های بالای حمل و نقل و افزایش شرایط خطر برای محیط زیست در زندگی افراد از نظر آلودگی و انتشار گاز دی‌اکسیدکربن شود (سراجیه و همکاران، 2018).
از آنجایی که نقش بالای سه مؤلفه مکانیابی، مسیریابی و موجودی در ادامه حیات یک زنجیره تأمین پوشیده نیست، لذا یکپارچگی این سه عنصر، یک زنجیره تأمین کارا و مؤثر را نتیجه خواهد داد.
مسأله مورد بررسی در این تحقیق، در واقع ارائه مدلی جدید از تلفیق سه مساله مکانیابی- مسیریابی و موجودی با در نظر گرفتن عدم قطعیت، ملاحظات زیست محیطی و پوشش پشتیبان برای مراکز توزیع است که در صورت وجود کمبود کالا یا در دسترس نبودن کالا، کالای درخواستی مشتریان را بتوان از این مراکز دریافت کرد که البته این رویکرد در نهایت منجر به رضایت مشتریان می‌شود.
اهمیت تحقیق
مکانیابی تسهیلات ، مسیریابی وسایل نقلیه و کنترل موجودی سه مسئله کلیدی در بهینه‌سازی یک زنجیره تأمین می‌باشد.
برخی تحقیقات صورت پذیرفته در ادبیات موضوع، مباحث مکانیابی، مسیریابی و موجودی را به صورت جزیره‌ای و جداگانه در نظر گرفته و مورد بررسی قرار داده‌اند.
این در حالی است که مباحث مطرح در زنجیره تامین کاملا مرتبط و در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر قرار دارند که نگاه جزیره‌ای به این مقوله‌ها می‌تواند از دقت و اعتبار خروجی مدل بکاهد (توانا و همکاران، 2018).
البته تحقیقاتی هم هستند که این مولفه‌ها را همزمان بررسی کرده‌اند اما اکثر این پژوهش‌ها که این سه مسأله را به طور توأمان در نظر می‌گیرند، نگرش یکسانی به مولفه‌های کنترل موجودی مثل مقدار سفارش بهینه، تعداد دفعات سفارش و مقدار ذخیره اطمینان دارند.
به عنوان مثال تعداد دفعات سفارش در اکثر پژوهش‌ها یکسان در نظر گرفته شده، این در حالی است که این مقدار برای هر مرکز می‌تواند متفاوت باشد.
از این رو تلفیق برنامه‌ریزی موجودی و دو مؤلفه دیگر می‌تواند نقش اساسی و بسیار کلیدی در کاهش هزینه‌های حمل و نقل داشته باشد.
همزمان در نظر گرفتن این سه مؤلفه، در طراحی شبکه توزیع می‌تواند اهداف شبکه توزیع را به شکل مطلوب تری برآورده سازد (حبیبی و همکاران، 2018).
همان طوری که می دانیم حفظ محیط زیست به یکی از مهمترین مسائل دنیای امروزی تبدیل شده است و فشارهای جهانی، سازمان‌ها را ملزم به تولید محصولات و خدمات سازگار با محیط زیست کرده است تا آن جا که جایگاه آتی شرکت‌ها با توجه به گام‌هایی که در رابطه با حفظ محیط زیست بر می‌دارند به طور جدی آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
لذا یکپارچه سازی مسائل مکانیابی، مسیریابی و موجودی با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی علاوه بر اینکه می‌تواند موجب انسجام بین سطوح مختلف تصمیم گیری در شبکه زنجیره تأمین شده و در بلند مدت موجب صرفه جویی در هزینه‌ها گردد، موجب بهبودی شرایط محیط زیست نیز شود که به نفع جامعه است (حبیبی و همکاران، 2018).
– جمع‌بندی نتایج
مدل مسیریابی و مکانیابی در زنجیره تامین سبز
همانطور که پیش از این بحث شد، هدف از این تحقیق ارائه مدل مسیریابی، موجودی و مکانیابی در زنجیره تامین سبز با فرض عدم قطعیت پارامترها و در نظر گرفتن سیستم پشتیبان تسهیلات بود.
نخستین گامی که در این راستا برداشته شد، شناخت جامعی از مسئله با بهره‌گیری از منابع موجود بود. لذا یک تحقیق جامع کتابخانه‌ای از کتب، مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط در این زمینه انجام شد و مبانی تحقیق به دقت بررسی شد تا آشنایی کاملی از مبانی تحقیق حاصل شود.
پس از آشنایی نسبی با مفاهیم مورد بحث، مرور ادبیات جامعی از ادبیات موضوع و تحقیقات مرتبط به عمل آمده ارائه شد.
مدل‌های مورد استفاده در زنجیره‌ی تامین به طور کامل مورد بررسی قرار گرفت تا بتواند مبنا و راهنمایی برای تحقیق باشد.
به همین منظور با بررسی دقیق تحقیقات صورت گرفته و شناسایی نقاط ضعف و قوت تحقیقات، سعی شد تا از نکات مثبت تحقیقات بهره‌برداری شده و برای پر کردن شکاف‌های تحقیق اقداماتی صورت پذیرد.
پس از اینکه مرور ادبیات جامعی از ادبیات موضوع انجام گرفت، مدل نهایی مورد نظر تحقیق ارائه شد.
زنجیره تامین مسئله ی مورد نظر دارای سه سطح اصلی بود که شامل تامین کننده، توزیع کننده و خرده فروش می باشد به نحوی که در این مدل یک سطح مرکز تامین و یک سطح توزیع کننده و مراکز پشتیبان و یک سطح خرده فروش (مشتری ) وجود دارند که مراکز پشتیبان در صورتی ایجاد می‌شوند که وجود مراکز توزیع کننده با وجود تقاضای خرده فروشان اقتصادی نباشند.
همچنین در این مدل میزان سفارشات و تعداد سفارشات بر اساس تقاضا مشخص و جهت کاهش میزان گاز کربن خروجی از یک تابع هدف استفاده شد. مدل دارای دو تابع هدف اصلی شامل حداقل کردن هزینه ها و حداقل کردن آلایندگی های خروجی از وسایل نقلیه می باشد.
پس از اینکه مدل تحقیق ارائه شد، در گام بعد نوبت به فازی زدائی از مدل مسئله بود. در این مرحله، مدل فازی زدایی شده ی تحقیق با استفاده از رویکرد خمینز و همکاران (2007) ارائه گشت.
گام بعدی در راستای انجام تحقیق، انجام تست‌های عددی بود.
در گام نخست، دو الگوریتم NSGA II و MOPSO برای حل مسائل عددی در ابعاد مختلف تشریح شد. سپس نحوه آماده سازی الگوریتم ها تشریح شد.
در گام بعدی چند سری داده تعریف شد و همچنین نحوه‌ی تولید داده‌های تصادفی ارائه گشت.
مسائل در ابعاد مختلف حل شد و نتایج حاکی از توانایی مدل و الگوریتم در حل مسائل مختلف دارد.
نکات پایانی و نتیجه‌گیری
مدل مسیریابی و مکانیابی در زنجیره تامین سبز
در پایان لازم است برخی نکات و توصیه‌ها در مورد این پژوهش ذکر شود:
- اگر چه سعی شده است کلیه‌ی پارامترهای مهم مسئله در طراحی مدل شناسایی گردد، به دلیل فراوان بودن این عوامل ممکن است برخی عوامل ناشناخته‌ی دیگر نیز موثر باشند که شناسایی نشدند.
- نتایج ارائه شده حکایت از کارآیی مدل و راحت حل شدن آن در ابعاد مختلف دارد.
- سعی شده است تا محدودیت‌ها و پارامترهایی وارد مدل گردند که آن را هر چه بیشتر با شرایط دنیای واقعی تطابق دهند.
5-4- پیشنهادات برای مطالعات آتی
هر تحقیقی می‌تواند راهگشای تحقیقات و پژوهش‌های قوی‌تر و جامع‌تری باشد. این تحقیق نیز از این امر مستثنی نبوده و می‌تواند منشا پیدایش تحقیقات بهتر و قوی‌تری گردد.
در راستای انجام این تحقیق، برخی محدودیت ها وجود داشت که ضرورت دارد در تحقیقات آتی نسبت به رفع آن ها اقدام شود. یکی از این محدودیت ها، عدم وجود داده های مربوط به نمونه ها و مسائل دنیای واقعی بود.
به منظور بررسی هر چه بهتر نحوه ی کارکرد مدل در شرایط دنیای واقعی، وجود نمونه های موردی و پیاده سازی مدل بر روی آن ها می توانست تحقیق حاضر را کامل تر کند که به دلیل عدم وجود چنین مجموعه داده ای، امکان تحقق آن فراهم نشد.
از سویی دیگر، به منظور ساده تر شده مسئله و امکان مدل سازی و حل آن، برخی مفروضات ساده کننده در نظر گرفته شدند. در نظر گرفتن این مفروضات به منظور مدل سازی راحت تر مسئله را نیز می توان از جمله محدودیت های این تحقیق نامید.
با توجه به نتایج به دست آمده در این تحقیق، مطالب زیر برای علاقه‌مندان می‌تواند زمینه‌ی مطالعات آتی را فراهم نماید.
- از الگوریتم‌های دیگر برای حل مسئله استفاده و نتایج مقایسه گردد.
- نتایج روی نمونه‌ی موردی پیاده‌سازی گردد.
- سایر مباحث زنجیره‌ی تامین نظیر قیمت گذاری قابل ارائه می‌باشند.
برای مشاهده مطالب بیشتر به سایت www.farzdon.ir مراجعه نماید .