مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

 

 

مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

 

انجام پایا نامه  حقوق

 

مقدمه

مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

از دیرباز تاکنون گسترش روابط اجتماعی و همچنین داشتن جامعه­ای سالم و برخوردار از امنیت و آرامش، نیازمند روابط افراد آن اجتماع با صاحبان حرف و مشاغلی است، که اقتضای کارشان با خبر شدن از اسرار دیگران است،

بنابراین اگر این طبقه از افراد به وظیفه­ی انسانی و اخلاقی خود در حفظ اسرار دیگران همت نگمارند، باعث عدم اعتماد مردم به آن­ها شده و از رهگذر همین بی اعتمادی، که منجر به عدم مراجعه­ی اشخاص به آن­ها شده، زیان­های بزرگی به پیکره­ی جامعه وارد می­گردد.

افشای اسرار حرفه­ای به عنوان یکی از جرایم علیه شخصیت معنوی افراد که بر روح و روان و عرض و آبروی اشخاص تاثیر می­گذارد، در قوانین ایران و بسیاری دیگر از کشورها جرم­انگاری شده است. (اسدی، 1390: 1)

 

طبابت از جمله مشاغلی است، که شاغلین آن ملزم به حفظ اسرار بیماران خود هستند، حفظ اسرار از جمله حقوق شناخته شده­ی بیمار است، که در منشور حقوق بیمار اکثر کشورها و سایر قوانین و مقررات داخلی و بین المللی مورد تأکید قرار گرفته است.

بی گمان، حفظ اسرار از موجبات اطمینان بیماران به پزشکان و مراجعه به آنان است  و عدم توجه به این امر، سبب سلب اعتماد بیماران نسبت به پزشکان، کاهش راست گویی و عدم مراجعه به آنان در بسیاری از موارد خواهد شد. بدین جهت، نقض این حق شناخته شده­ی بیمار نیز از جمله مسائل مهم حقوق پزشکی است.(عباسی، 1382)

 

در جوامع امروزی، با تمایل فزاینده به استفاده از سیستم­های مکانیزه جهت حفظ اطلاعات پزشکی و پیشرفت­های موجود در زمینه­ی فناوری اطلاعات و استفاده از شیوه­های نوین حفظ اطلاعات بیماران، بسترسازی در زمینه­ی امکان انتقال اطلاعات به وسیله­ی شبکه­های اجتماعی سایت­ها و ….در کمتر از چند ثانیه وجود دارد.

 

و همین امر موجب شده تا حفظ اسرار بیماران اهمیتی دو چندان یابد.

 

 

 

 

 

 

 

 

از سوی دیگر لازمه­ی ایجاد سیستم جامع ارائه­ی خدمات پزشکی مطلوب، تامین امنیت اطلاعات منحصر به فرد اشخاص است.

در سایر کشورها نیز قانونگذاران با وضع مقرراتی در زمینه­ی افشای اسرار بیماران، تمهیدات لازم برای پیشگیری از افشای اسرار بیماران و ضمانت اجرای جبران خسارت ناشی از آن را در نظر گرفته­اند. در کشورهای دارای نظام حقوقی کامن لا که در این زمینه پیشگام هستند.

 

علاوه بر مسئولیت کیفری افشا کننده­ی اسرار پزشکی، مسئولیت مدنی پزشکان و افرادی که به نحوی از انحا با اسرار بیماران در تماس هستند، به تفصیل مورد بحث واقع شده است.

 

پزشکان در حیطه‌ی تخصص خود متعهد به حفظ اسرار بیماران می­باشند و در صورت نقض این تعهد، حسب مورد، برای آنان مسئولیت انتظامی، کیفری یا مدنی به دنبال خواهد داشت.

 

در کشور ما، ضمانت اجرای کیفری برای افشای اسرار پزشکی در ماده¬ی 648 قانون مجازات اسلامی مقرر شده و هم چنین ضمانت اجرای انتظامی آن نیز در ماده¬ی 4 آیین نامه¬ی انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلین حرفه های پزشکی در سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده­ی 2 و مواد 24 تا 43 قانون سازمان نظام پزشکی مصوب 1383 بیان شده است.

 

 

لیکن در خصوص ضمانت اجرای مدنی و مسؤولیت مدنی ناشی از افشای اسرار پزشکی به جز قواعد عام قانون مسؤولیت مدنی مصوب 7/2/1339 مقررات دیگری موجود نیست.

(مقدادی؛ دلاوری، 1393: 101) در این پژوهش با توجه به ابهامات موجود در زمینه­ی مبانی مسئولیت مدنی ناشی از افشای اسرار پزشکی و مسائل مربوط به آن که بسیاری از آن ها در حقوق ما مطرح نشده است.

سعی در بررسی حدود این مسئولیت در ایران و انطباق آن با حقوق کامن لا داریم و در پی رسیدن به پاسخی برای این پرسش هستیم که مسئولیت مدنی ناشی از افشای اسرار پزشکی در حقوق ایران و کامن لا چیسست؟

 

 

1- مسئولیت

 

معنای حقوقی مسئولیت تفاوت چندانی با معنای لغوی آن ندارد. به عبارت ساده­تر معنی حقوقی مسئولیت نیز از معنای لغوی آن اخذ شده است و بدان معناست که: ” هرشخص باید پاسخگوی آثار و نتایج اعمال خویش باشد.”(عمیدزنجانی، 1389: 41). برخی از حقوقدانان نیز در مقام تعریف این اصطلاح برآمده­اند که در ذیل به برخی از آن­ها اشاره می­شود:

مسئول کسی است که تعهدی در قبال دیگری به عهده دارد که اگر از ادای آن سر باز زند، مورد بازخواست قرار می­گیرد. فلذا مسئولیت همواره با التزام همراه است .

این التزام، یعنی تحمل سزای افعال و سرزنش مسئول، البته علی­الاصول به صرف ارتکاب فعل، نمی­توان بار مسئولیت را به دوش مقصر گذاشت، بلکه باید تقصیری را که مرتکب شده است ابتدا به حساب او گذاشت و بعدا از او حساب خواست.

 

توانایی پذیرفتن بار تقصیر در لسان حقوقی قابلیت انتساب نامیده می­شود و آن را برخورداری کامل از ادراک و اختیار می­دانند(اردبیلی، 1376: 74).

 

برخی دیگر از حقوقدانان نیز آن را این­گونه تعریف کرده­اند: ” مسئولیت به معنای تعهد قانونی شخص به دفع ضرری است که به دیگری وارد کرده است، خواه این ضرر ناشی از تقصیر خود شخص باشد، خواه ناشی از فعالیت او.”(جعفری لنگرودی، 1394: 624)

 

 

 

2 حقوق کامن لا

مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

 

از نظر تاریخی در نظام حقوقی کامن لا همانند بسیاری از کشورها مسئولیت بدون تقصیر بر مسئولیت مبتنی بر تقصیر مقدم است و در گذشته در اکثر موارد، جبران ضررها تنها استقرار مسئولیت بوده است(قاسم­زاده، 1387: 80).

در حقوق انگلیس، درباره‌ی اصول اساسی مسئولیت در جرایم مدنی دو نظریه وجود دارد که یکی از آن‌ها کلیه‌ی اعمال زیان آور را جرم مدنی محسوب می‌دارد،

حال آنکه نظریه‌ی دیگر می‌گوید هر خطای مدنی جرم نیست و مدعی باید اثبات نماید که عمل زیان بار بر اساس قوانین جرم است تا بتواند مطالبه‌ی خسارت نماید

(Salmond, 1969: 179).

 

 

در این نظام حقوقی، تقصیر مبنای مسئولیت واحد نیست و آراء متعددی در این خصوص صادر شده است.

برخی از نویسندگان در حقوق کامن لا، تقصیر را مبنای مسئولیت می‌دانند(Ibid: 25). مع هذا این ادعا مورد اجماع همه‌ی حقوقدانان این نظام نیست و آراء متعددی هم بر خلاف این مبنای ادعایی صادر شده است.

 

در نظام کامن لا، اصل واحدی مبنای مسئولیت قرار نگرفته است، با وجود این تقصیر در این نظام حقوقی می‌تواند به عنوان یکی از مبانی مهم مسئولیت مدنی قبول شود و آراء بی شمار صادره از محاکم این نظام حقوقی در این خصوص گواه صحت این ادعا است.

البته در مواردی مانند محافظت از اشیاء خطرناک و امثال آن مسئولیت بدون تقصیر پذیرفته شده است.

 

برخی از نویسندگان معتقدند که در کامن لا در موارد غفلت و بی احتیاطی، اساس مسئولیت بر تقصیر استوار شده است(Hunt, 2000: 143).

بنابراین، به نظر می‌رسد خارج کردن یک قاعده‌ی کلی از آراء مشتت صادره از محاکم این نظام حقوقی مشکل، امّا مسلم است که تقصیر یکی از مبانی مهم مسئولیت مدنی در کامن لا می‌باشد.

 

به غیر از مسئولیت مطلق، مسئولیت ناشی از قصد و عمد و مسئولیت ناشی از غفلت بر اساس تقصیر می‌باشد؛ زیرا قصد اضرار به دیگران و غفلت، تقصیر محسوب می‌شود(حسینی­نژاد، 1370: 13).

 

 

 

3-بررسی انواع مسئولیت قرار دادی و قهری پزشک در برابر افشای اسرار در حقوق ایران و کامن‌لا

مسئولیت مدنی به مسئولیت قراردادی و مسئولت خارج از قرارداد یا مسئولیت قانونی تقسیم می‌شود که این دو نوع مسئولیت را ضمان ناشی از عقد و ضمان ناشی از قانون نیز می‌گویند.

به تبع مسئولیت مدنی، این تقسیم بندی در مورد مصادیق و اجزاء آن از جمله مسئولیت پزشکی نیز صادق است.

بنابراین، در این مبحث به طور مختصر مسئولیت قهری و قراردادی را بیان خواهیم کرد و سپس نقش این دو نوع مسئولیت را در خصوص افشای اسرار بررسی می‌کنیم.

 

 

 

 

نتیجه ­گیری

مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

 

در مورد مسئولیت مدنی در برابر افشای اسرار پزشکی نص صریح قانونی وجود ندارد و با توجه به قواعد عام مسئولیت مدنی می‌توان اینگونه برداشت نمود که در خصوص افشای اسرار پزشکی نیز با توجه به ماده‌ی 1 قانون مسئولیت مدنی می‌توانیم قائل بر نظریه تقصیر شویم و تقصیر پزشک اعم از بی مبالاتی و بی احتیاطی یا عمد وی احراز شود.

ولی اگر افشای اسرار حتی بدون احراز تقصیر افشا کننده‌ی راز باشد، سبب از بین رفتن مالی شود یا مستقیما موجب اتلاف شود، مطبق مواد 328 و 331 قانون مسئولیت مدنی می‌توان افشا کننده‌ی را ملزم به جبران ضرر مالی نماییم، ولی جبران خسارت معنوی بدون احراز تقصیر مرتکب با توجه به نبودن صراحت قانونی غیر ممکن است.

 

 

مبنای مسئولیت مدنی در نظام کامن‌لا، اصل واحدی مبنای مسئولیت قرار نگرفته است و در خصوص افشای اسرار پزشکی نیز در صورت بروز خسارت مادی یا معنوی به هر نحوی چه افشا کننده مقصر باشد یا نباشد محاکم در پرونده‌های مختلف حکم به جبران خسارت داده‌اند.

 

در حقوق کامن‌لا تفاوتی نمی‌کند که مبنای تعهد به حفظ اسرار قراردادی باشد یا غیر قراردادی و وجود قرارداد تأثیر عملی زیادی ندارد.،

امّا دادگاه‌ها در موارد وجود قرارداد سعی بر این دارند که تعهدات را مطابق قرارداد تحلیل نمایند؛ زیرا در خصوص افشای اسرار افراد می‌دانند که اطلاعات پزشکی باید حفظ شود و تعهد ضمنی به حفظ اسرار وجود دارد.

قرارداد معمولا توسط بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با کارمندانش منعقد می‌شود.

در حقوق کامن‌لا هر دو نوع مسئولیت قهری و قراردادی پذیرفته شده و وجود قرارداد می‌تواند بر قلمرو مسئولیت افشا کننده بیفزاید.

در کشور ما عملاً قراردادی در مورد افشای اسرار وجود ندارد و می‌توانیم مسئولیت قهری قائل باشیم و به فرض وجود قرارداد، در تفسیر حدود مسئولیت افشا کننده مؤثر است.

 

 

در حقوق ایران جبران خسارت معنوی در قوانین متعددی حتی قانون اساسی مورد تصریح قرار گرفته و صراحتاً در ماده‌ی 1 قانون مسئولیت مدنی جبران آن بیان شده است و از نظر تقنینی امری صریح و شناخته شده است، ولی از نظر عملی شورای نگهبان جبران مالی برای خسارت معنوی را خلاف شرع دانسته است.

 

در حالیکه در شرع مقدس اسلام با توجه به قاعده‌ی لاضرر و سایر روایاتی که وجود دارد، ممنوعیتی برای جبران چنین خسارتی وجود ندارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

واقعیت این است که خسارت معنوی در جامعه وجود دارد و این امر انکارناپذیر است که منشأ بسیاری از اختلافات، نزاع‌ها، جرائم و مسائل جامعه، لطمات غیر مالی است که افراد به یکدیگر وارد می‌سازند.

در عمل نیز دادگاه‌ها با وجود نصوص صریح قانونی تمایلی به صدور رأی مبنی بر جبران چنین خسارتی ندارند، البته در موارد معدودی آرایی صادر کرده‌اند.

در حالی که خسارات معنوی دارای مصادیق بسیار متنوع و متعدد می‌باشد و محدود به هتک حیثیت و صدمه به اعتبارات شخصی و اجتماعی نمی‌شود. دعاوی راجع به خسارت معنوی در محاکم قضایی ایران بسیار مهجور مانده‌ و بیشتر قضات عنایت چندانی به اینگونه دعاوی نکرده‌اند.

 

در حقوق کامن‌لا جبران خسارت معنوی چه منشأ آن قرارداد باشد یا منشأ غیر قراردادی باشد، امری شناخته شده است و دادگاه‌ها به راحتی به صدور آراء در این زمینه می پردازند.

بر خلاف حقوق ایران، در مورد افشای اسرار پزشکی نیز غرامات سنگینی برای لطمات روحی و عاطفی وارده به بیماران مورد حکم قرار گرفته است.

 

 

برای مشاهده   مطالب بیشتر به سایت www.farzdon.ir مراجعه نماید.

 

مسئولیت مدنی افشای اسرار حرفه ای

 

انجام رساله حقوق