تحلیل پدیدارشناسی
تحلیل پدیدارشناسی
انجام پایان نامه علوم تربیتی
مقدمه
تحلیل پدیدارشناسی
بنيان‌هاي دانش، مهارت و نگرش‌ها از دوره‌ي پيش دبستاني شكل مي‌گيرند و اهميت و ضرورت آنها براي خاص و عام پذيرفته شده اند.
پس ضروري است كه هر تحول و نوآوري آموزشي را از سالهاي اوليه‌ي كودكي مورد توجه قرار داد و برنامه‌ريزي براي دوران كودكي و بعد از آن را بر پايه و بنيان قوي بنا نهاد.
برنامه‌ريزي موفق آن است كه به حداكثر مولفه هاي تاثيرگذار توجه كند و قابليت‌هاي آنها را براي پرورش بيش‌ترين ابعاد وجودي انسان به كار گيرد.
برنامه ريزي كه به پرورش كل شخصيت انسان، با توجه به حداكثر استفاده از امكانات و شرايط موجود بينديشد و چشم اندازهاي آينده‌ي جامعه بشري، امروز و گذشته آن را مد نظرداشته باشد (بازرگان، 1386).
از این رو، مراكز پيش‌دبستاني از مناسب‌ترين مكان‌هايي مي‌باشد كه مي‌تواند به آموزشهاي صحيح جهت رفع مشكلات، هم به اولياء دانش آموزان و هم به مربيان كمك نمايد.
كودكي كه در كودكستان است از كودك دبستاني انعطاف‌پذيرتر بوده و جنبه پذيرش آنها بيشتر است و با ارائه آموزشهاي مناسب مي‌توان در پيشرفت تحصيلي آنان در دوره‌ي دبستان نيز موثر بود(مفیدی، 1386).
در سال هاي اوليه كودكي، مفاهيم از راه بازي آموخته مي شوند.
نابراين فرايند كسب تجربه به طور طبيعي براي بچه ها اتفاق مي افتد.
بچه ها مفاهيم علمي را از راه آزمايش پديده هاي پيراموني خود، كسب مي كنند.
روند پرورش كودك در اين دوره اساساً مبتني بر فراهم كردن فرصت هايي براي كسب دانش، اطلاعات، مهارت تفكر، تشويق، پرسش، اجراي پژوهشهاي ساده و شكوفايي تواناييهای ذاتي كودكان مي باشد.
وظيفه مربي نیز در اين دوره تنها به تدريس منحصر نمي شود. مربي بايد فرايندهايي را طراحي، هدايت و سرپرستي كند كه به نوآموزان امكان بدهد دانش و مهارت‌هاي گفته شده را شخصاً به دست بياورند.
برنامه‌هاي آموزشي اين دوره بايد به گونه‌اي باشد كه از انعطاف لازم براي به ثمررسيدن اين خواسته‌ها و توجه به تمايلات و نيازهاي كودكان برخوردار باشد.
بر اين اساس رويكرد برنامه ها و فعاليت ها در اين دوره بايد كودك محور بوده و مبتني بر علاقه ها، خواست و توانايي كودكان قرار گيرد (صادقیان، 1386).
از آنجا که کودک از پیش دبستان به دبستان پا می گذارد، لازم است که برای تحصیل و فعالیت در دبستان آماده شود.
آموزش های دوره ی پیش دبستان، کودک را با مفاهیم و مهارت های گفتاری و جسمی که برای یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن در کلاس های ابتدایی ضروری هستند، آشنا می کند .
همچنین به رشد قابلیت ها و شایستگی ها برای سازگاری کودک در سال های نخست مدرسه کمک میکند، این آمادگی، به کاهش تعداد مردودی، افت تحصیلی و شکست در سطوح ابتدایی منجر می شود (بای، 1389).
وجود مدرسان کارآمد برای موفقیت یک برنامه آموزشی ضرورت بسیار دارد و بدون مدرسان آزموده و مطلع از فرایند تدریس، هیچ برنامه آموزشی نمی تواند کاملا موفق باشد.
در هر سطح و سازمانی رهبر آموزشی، یعنی مدرس، عنصر اصلی کارآیی برنامههای درسی است.
بررسی نظرات معلمان در ارتباط با برنامه درسی نشان می دهد که آنها عمیقا نگرش های مختلفی دارند.
برخی امور برنامه درسی را به عنوان بخش بسیار مهمی از کار خود می دانند، هر چند ممکن است که علاقه چندانی به آن نداشته باشند.
برخی دیگر از معلمان از برنامههای درسی رسمی لذت می برند و با آن انگیزه پیدا می کنند.
در همان حال، افراد دیگری از معلمان در تقلا ستند تا از کنترلی که برنامههای درسی بر آنها اعمال می کند آزاد شوند.
این چندگانگی در ادراکات معلمان، بر اجرای برنامه درسی و تدریس آنها اثراتی متفاوت دارد (واکر به نقل از زنگنه، 1396: 14).
در پژوهش حاضر با دقت بیشتری تلاش میگردد ادراک و تجربه زیسته مربیان پیش دبستانی از نقاط ضعف و قوت برنامه درسی پیشدبستانی مورد واکاوی قرار بگیرد.
بیان مساله
تحلیل پدیدارشناسی
در چارچوب برنامه توسعه سنواتی و سازماندهی عوامل آموزشی در سال تحصیلی 95-1394 برتوسعه ی پیش دبستانی از طریق برنامه ریزی برای تشکیل و استمرار کلاسهای یک سالهی پیش دبستانی مخصوصا در مناطق دوزبانه، روستایی، عشایری براساس دستورالعمل های ابلاغی وزارت خانه تاکید گردیده و اختصاص نیرو به پیش دبستانی در مناطق کمتر توسعه یافته و دو زبانه، تجویز شده است.
دفتر آموزش پیش دبستانی در حوزه معاونت آموزش ابتدایی، به عنوان مسئول مستقیم سیاستگذاری برنامهریزی، هدایت و نظارت بر این دوره، تلاش میکند از طریق اعمال مدیریت یکپارچه در سطح ملی و با استفاده از فرصتهای موجود، بستر مناسبی برای تحقق و توسعهی عدالت آموزش پیش دبستانی با کیفیت فراهم آورد (دهقانی، امیدیان و اصغری،1395: 102).
به دلیل اهمیت فعالیتهای تربیتی کودکان، به ویژه در پیش دبستانی، با نگاهی به قوانین یکصد سال اخیر، جایگاه خاص این دوره در نظام آموزشی کشور مرور میشود.
به طور قطع، مخاطبان نهاد آموزش و پرورش، کودکان و نوجوانانی هستند که آنچه را امروز فرا میگیرند فردا در افکار و رفتار خویش متجلی میسازند.
در نتیجه، فعل و انفعالات آموزشی و تربیتی امروز بر چگونگی شکلگیری فرداهای دور و نزدیک تاثیر می گذارد و متقابلا آرمانها، اندیشه های فردا، چگونگی سامانیابی امروز را متاثر میسازد.
به بیان دیگر، برنامه های امروز و فردا در فرایند تعلیم و تربیت به شدت به هم گره خورده است و این نهاد بیش از سایر ارگان ها و نهادها به برنامه های تحولی نیازمند است.
به همین دلیل امروزه، نهادهای آموزشی در اکثر کشورهای جهان با مسئله تدوین و اجرای برنامه های راهبردی تحول آفرین دست و پنجه نرم می کنند (یونسکو،1360: 52).
مراكز پيش دبستاني، مي توانند با استفاده از الگوهاي آموزشيمناسب ضمن ايجاد جاذبه براي كودكان كه تازه از والدين خود جدا شدهاند، بطور غيرمستقيم تاثير مثبتي در روند تحصيلات آتي آنان داشته باشند.
اين مراكز فرصتهايي را فراهم ميآورد كه كودك با آزمايشها، اشياء و مكانهاي متنوع روبرو شده و كسب تجربه کند.
كودك با ديگر همسن و سالان خود مواجه ميشود و به تعامل معني دار و غني می پردازد چون اساس كار در پيش دبستانی بر مبناي بازي مي باشد، الگوهاي مورد استفاده در مراكز پيش دبستاني اكثراً كودك محور است كه از رويكرد بازي و فعاليت ها پيروي مي كند.
برنامه این مراکز آماده كردن كودكان براي دوره ابتدايي میباشد و در آنها مبنايي براي رشد خواندن، نوشتن و حساب كردن شکل میگیرد.
همچنين، انضباط دروني را در كودكان بهبود ميبخشد مرحله اي است براي رشد قواي جسمي، ذهني و اعتقادي كودك آن هم بطور هماهنگ و متعادل نه به صورت تفكيك و جدا از هم بیان میدارد که برنامه درسی به طور کلی، در بردارنده چهار عنصر هدفها، محتوا، راهبردهای تدریس و یادگیری و روشهای ارزشیابی میباشد.
با توجه به این که یکی از مراحل مهم در طراحی برنامه درسی به جهت تحقق اهداف، انتخاب محتوای آموزشی مناسب و مطلوب است، باید نسبت به ملاکهای گزینش محتوای آموزشی بسیار حساس و آگاه بود.
روشهای تدریس و یادگیری موثرترین و با نفوذترین عنصر در برنامههای تدریس قلمداد میشوند. روشهای یاددهی و یادگیری در دوره پیش دبستانی غالبا کودک محور است.
باید مربیان این دوره مواردی چون نحوهی ارائه دانش، تغییر نگرش و آموزش مهارتهای لازم، چگونگی ارتباط معلم با دانشآموزان، نحوه استفاده از امکانات و تجهیزات در فرایند آموزش، نحوه و میزان مشارکت یادگیرندگان در امر یادگیری، چگونگی ارتباط این کودکان با یکدیگر، با محیط، مواد، وسایل و امکانات آموزشی را مورد توجه قرار دهند.
برای ارزشیابی در دوره پیش دبستانی پیشرفت هر کودک نسبت به گذشته او سنجیده میشود. (دهقانی و همکاران، 1395: 103).
با توجه به این که بیشترین مقدار یادگیری در سن پیش دبستانی اتفاق میافتد و آموزش صحیح و موثر در این دوره باعث موفقیت در دورههای بعد خواهد بود؛
پرسشهایی پیرامون آموزش و یادگیری کودکان در دوره پیشدبستانی وجود دارد که عبارت است از: کودک در دوره پیش دبستانی چه چیزهایی باید یاد بگیرد؟
آیا برنامه های متفاوت و منظمی وجود دارد؟
آیا بچه های دوره پیش دبستانی انگیزشی برای تحصیل در مراحل بالاتر را پیدا می کنند یا تنها برای تحصیل دورههای بالاتر آماده شدهاند؟ (سعادتمند و همکاران، 1391: 130).
تجربه زیسته و یا ادارک مربیان از برنامه درسی میتواند تجربهای ناب و مستقیم از محیط پیشدبستانیها باشد که هم در راستای نیاز و شکوفایی استعداد کودکان پیش میرود و هم می تواند معایب و نواقص برنامه درسی موجود را برطرف نماید. قضاوت در مورد اینکه یک برنامه درسی با کیفیت چه هست و چه نیست، تا حدود زیادی به فلسفه، باورها، ارزش ها و معیارهای افراد بستگی دارد.
در این پژوهش سعی شده تجربه زیسته مربیان بدون هیچ سوگیری دریافت گردد؛ به شکلی که نقاط ضعف و قدرت برنامه درسی پیش دبستانی با رویکرد پدیدارشناسانه از نگاه مربیان مشخص گردد.
بنابراین، مسأله اصلی پژوهش حاضر آن بوده است که به لحاظ پدیدارشناسی، ادراک و تجربه زیسته مربیان پیش دبستانی از نقاط ضعف و قوت برنامه درسی پیشدبستانی چگونه است؟
بحث و نتیجه گیری
تحلیل پدیدارشناسی
پژوهشگر با استفاده از ابزار مصاحبه و تحلیل پدیدارشناختی جواب شرکتکنندگان در تحقیق به دو پرسش اصلی پژوهش دست یافته است. این دو پرسش و پاسخ آنها به قرار زیر میباشد:
1- از لحاظ پدیدارشناسی، تجربه زیسته مربیان پیش دبستانی از نقاط قوت برنامه درسی پیش دبستانی چگونه است؟
– نقاط قوت اهداف برنامه درسی دوره پیش دبستانی:
ایجاد حس خودباوری و اعتماد به نفس در کودکان، کاستن از وابستگی های کودک به خانواده، تقویت ارتباطات اجتماعی، تقویت حس همکاری در کودکان، تمرین مسئولیت پذیری برای کودکان، ایجاد و تقویت خلاقیت در کودکان، ایجاد فرصت برای ایده سازی در کودکان، تجربه های جدید و نو برای کودکان، آمادگی روحی، جسمی و رفتاری کودکان برای ورود به دبستان، آشنا کردن کودک با محیط و دنیای اطرافش، شناخت کودک از احساس های خود و دیگران، یادگیری مهارت استفاده از ابزارها، آموزش تقسیم کار در قالب انجام فعالیت های گروهی، روبرو شدن کودکان با مسائل به جای ناامیدی، ایجاد حس مثبت اندیشی در کودک، کاهش ترس و استرس کودکان برای ورود به مدرسه، بالا بردن تمرکز و حواس کودکان، توجه به رشد کلامی، عاطفی، اجتماعی و جسمانی، آموزش نظم و انضباط فردی، کسب مهارت های فردی و آموزش ساده زیستی و تلاش برای درک آن.
– نقاط قوت سرفصل های برنامه درسی دوره پیش دبستانی:
ضرورت موضوعات آموزشی، عدم ورود به مباحث حیطه دبستان در آموزش های پیش دبستانی، آشنا کردن کودک با قران و مفاهیم قرآنی و مناسک مذهبی، آشنا کردن کودک با علم ریاضیات، یادگیری مهارت استفاده از ابزارها، توجه سرفصل های آموزشی به ضرورت های شناختی کودک، لزوم توجه به معنویات و مسائل اخلاقی، همه جانبه بودن و تفکیک سازی مطالب آموزشی به صورت دقیق و صحیح.
– نقاط قوت محتوای برنامه درسی دوره پیش دبستانی:
آشنایی کودکان با تنوع فرهنگی، آشنایی کودکان با آداب و رسوم کشور، آموزش قوانین و مقررات به کودکان، تاکید و توجه به مهارت های زبانی، آشنایی کودکان با شغل های مختلف، آشنایی کودکان با محیط اطراف و منابع طبیعی، آشنا کردن کودکان با حیوانات، توجه به ریاضیات، انس با قرآن و توجه به بهداشت و ایمنی.
– نقاط قوت روشهای ارزشیابی برنامه درسی دوره پیش دبستانی:
ارزشیابی بدون امتحان و آزمون، ارزشیابی بر اساس پوشه ی کار و عملکرد کودکان، ارزشیابی بر اساس خلاقیت کودکان، پیشرفت کودک در طی زمان معیار سنجش و بررسی مربی، ارزشیابی دانش آموزان بر اساس چک لیست، ارزشیابی کودک توسط خودش، سنجش و بررسی عملکرد کودک در تمام ابعاد به صورت جداگانه، ارزشیابی بر اساس فعالیت های فردی و گروهی کودک، یادداشت برداری مربی از رفتارها و کارهای کودکان، گفتگو و سوال و جواب برای محک زدک بچه ها، استفاده از تکنیک مشاهده دقیق برای ارزشیابی کودک، یادداشت برداری از عملکردها و ایجاد رقابت مثبت بین دانش آموزان.
برای مشاهده مطالب بیشتر به سایت www.farzdon.ir مراجعه نماید .